زوج‌های سالمی که در زمان رابطه جنسی از روش‌های جلوگیری استفاده نمی‌کنند و قصد بارداری را دارند می‌توانند با مشخص کردن زمان تخمک گذاری و داشتن رابطه جنسی منظم در حوالی دوره‌ی تخمک گذاری درصد باروری خود را افزایش دهند. البته چرخهی قاعدگی هر زن متفاوت است؛ بنابر این شناخت بهتر این دوره می‌تواند شانس باروری را افزایش دهد.
تخمک گذاری
تخمک گذاری فرآیندی است که در آن یک تخمک بالغ از تخمدان زن آزاد می‌شود. تخمک پس از رها شدن، در لوله فالوپ به سمت پایین حرکت می‌کند و به مدت ۱۲ تا ۲۴ ساعت در آنجا می‌ماند و در آنجا می‌تواند بارور شود. اسپرم مرد می‌تواند تا پنج روز پس از مقاربت جنسی در شرایط مناسب در داخل دستگاه تناسلی زن زندگی کند. بنا بر این زمانی که اسپرم زنده در لوله‌های فالوپ در طول دوره‌ی تخمک گذاری زن وجود داشته باشد، شانس باردار شدن بیشتر می‌شود.
چگونه می‌توان زمان تخمک گذاری را تعیین کرد؟
زنانی که سیکل عادت ماهوار آنان ۲۸ روز است؛ در روز چهاردهم آن (ovulation) یا تخمک گذاری در بدنش انجام می‌شود. با این حال، طول چرخه هر زن ممکن است متفاوت باشد و زمان بین تخمک گذاری و شروع دوره قاعدگی بعدی نیز ممکن است متفاوت باشد. اگر مانند بسیاری از زنان، سیکل قاعدگی ۲۸ روزه ندارید و سیکل‌های ۲۱ تا ۳۵ روزه دارید اوسط آن را درنظر بگیرید تا روز تخمک گذاری خود را مشخص کنید. شما به راحتی می‌توانید با رعایت تقویم قاعدگی، طول چرخه و زمان احتمالی تخمک گذاری خود را تعیین کنید.
اگر شما قصد بارور شدن را دارید بهتر است در طول پنج روز قبل از تخمک گذاری یا در روز تخمک گذاری رابطه جنسی داشته باشید. اما بارورترین روزها، سه روز منتهی به تخمک گذاری است. داشتن رابطه جنسی در این دوران بیشترین شانس بارداری را به شما می‌دهد.
همچنین اگر شما قصد باروری ندارید و سیکل شما ۲۸ روزه است و در صورتی که خواهان جلوگیری به روش طبیعی هستید، حداقل سه روز قبل از روز چهاردهم و سه روز بعد از روز چهاردهم نباید بدون کاندوم و یا کدام وسیله دیگر جلوگیری اقدام به برقراری رابطه جنسی کنید زیرا در این روزها شانس بارداری بسیار بالاست.
قابل ذکر است که تخمک یا (ovum) تا ۲۴ ساعت در بدن زن زنده باقی می‌ماند و اسپرم مرد در بدن زن نیز بین ۲۴ تا ۴۸ ساعت زنده می‌ماند اما برخی از اسپرم‌ها ممکن است تا ۵ روز نیز زنده بمانند.
علایم تخمک گذاری
با مشاهده‌ی علایم تخمک گذاری می‌توان متوجه مرحله شروع تخمک گذاری شد.
۱- تغییر در ترشحات واژن (مخاط دهانه رحم): درست قبل از شروع تخمک گذاری ممکن است متوجه افزایش ترشحات شفاف، مرطوب وکشدار واژن شوید و پس از تخمک گذاری مخاط دهانه رحم کاهش می‌یابد و غلیظ تر، کدر و کمتر قابل توجه می‌شود.
۲- تغییر در دمای پایه بدن: دمای بدن در حالت استراحت (دمای پایه بدن) پیش از تخمک گذاری اندکی کاهش می‌یابد اما در زمان تخمک گذاری اندکی افزایش پیدا می‌کند.
۳- افزایش میل جنسی
۴- گرفتگی و درد عضلات زیر شکم
۵- نفخ ودل‌درد
۶- حساس شدن سینه‌ها
۷- لکه بینی‌های خفیف از جمله دیگرعلایم تخمک گذاری هستند
اهمیت دانستن زمان تخمک گذاری
تخمک گذاری موفق نشانه‌ی چرخه قاعدگی سالم است و به زن کمک می‌کند تا چرخه قاعدگی و سلامت هورمونی خود را ارزیابی کند. تغییرات در تخمک‌گذاری و چرخهی زنان می‌تواند نشانه‌ای از تأثیرات سلامتی ناشی از عوامل محیطی یا سایر شرایط پزشکی باشد. به عنوان مثال، عدم تخمک گذاری در افراد مبتلا به (PCOS) سندرم تخمدان پلی کیستیک شایع است. در حالی که سندرم تخمدان پلی کیستیک یک مشکل هورمونی تولید مثلی است که می‌تواند منجر به سایر نگرانی‌های سلامتی از جمله مقاومت به انسولین و چاقی شود. درک بهتر الگوهای تخمک گذاری و هورمون می‌تواند به شناسایی مشکلات بالقوه‌ای که ممکن است بر سلامت کلی زن تأثیر بگذارد، کمک کند.
یکی از دلایل مهم ناباوری اختلال در تخمک گذاری است. دانستن تخمک گذاری به زوج‌هایی که قصد باروری دارند کمک می‌کند تا یک رابطه جنسی مفید و به هنگام داشته باشند. زنانی که قصد بارداری دارند باید بدانند که در سیکل ماهانه‌ی خود آیا تخمک گذاری دارند یا خیر؟
راه‌های مختلفی برای تعیین تخمک گذاری وجود دارد. مانند علایم فیزیکی که در بالا ذکر شد. همینطور اندازه گیری دمای بدن، کیت‌های آزمایش ادرار برای اندازه گیری سطح (LH)، سونوگرافی واژینال و آزمایش خون برای اندازه گیری بعضی هورمون‌ها از دیگر روش‌هایی است که می‌توان از آن جهت تعیین و تشخیص تخمک گذاری استفاده کرد.
چه زمانی در رابطه با تخمک گذاری به پزشک مراجعه کنیم؟
۱- زنانی که پریودهای نامنظم دارند اغلب تخمک گذاری نامنظم دارند و یا اصلا تخمک گذاری نمی‌کنند. همچنین می‌توانند دوره‌های منظمی داشته باشند اما هنوز تخمک گذاری نداشته باشند.
۲- خون ریزی‌های بین قاعدگی و یا بعد از رابطه جنسی می‌تواند ناشی از پولیپ و یا فیبروم رحم باشد.
۳- قاعدگی‌های سنگین که بیش از هفت روز همراه با خونریزی باشد و بیش از یک پد یا نوار بهداشتی در یک ساعت عوض شود. یا لخته‌های بزرگ خون را دفع کند که احتمال ابتلا به فیبروم رحم یا ناهنجاری غدد درون ریز می‌تواند باشد.
قابل ذکر است که برای تعیین تخمک گذاری و انجام آزمایش‌های هورمونی و مشخص کردن علت باید به پزشک متخصص مراجعه کرد.
۴- اگر سن شما زیر۳۵ سال است و حامله نشده‌اید و به مدت ۱۲ماه رابطه جنسی محافظت نشده (رابطه جنسی بدون هیچ گونه روش کنترل بارداری یا جلوگیری)داشته‌اید بهتر است به متخصص مراجعه کنید.
۵- اگر سن شما بیشتر از۳۵ سال است و به مدت ۶ ماه برای بارداری تلاش کرده‌اید اما نتیجه‌ای نگرفته‌اید باید به یک پزشک متخصص باروری مراجعه کنید زیرا با افزایش سن زن، کیفت و تعداد تخمک‌ها کاهش می‌یابد.
۶- سه بار یا بیشتر از آن سقط جنین داشته‌اید؛ سقط جنین زمانی است که در عرض ۲۰ هفته پس از باردار شدن، بارداری را از دست بدهید. اغلب، سقط جنین به این دلیل اتفاق می‌افتد که تخمک یا اسپرم تعداد کروموزوم‌های نامناسبی داشتند، بنابراین تخمک بارور شده نمی‌تواند به طور طبیعی رشد کند. سقط جنین می‌تواند به دلیل مشکلات رشد اولیه نیز ایجاد شود. به گونه‌ای که تخمک به درستی در رحم کاشته نشود یا دارای نقص‌های ساختاری باشد.
۷- اگر دو یا چند سقط جنین داشته‌اید، باید در حین تلاش برای باردار شدن تحت نظر یک متخصص باروری باشید زیرا در صورتی که یک بیماری بزرگتر باعث این سقط جنین شده باشد، از آن آگاه شوید.
۸- اگر شوهر شما در رسیدن به نعوظ یا حفظ آن مشکل دارد به یک متخصص اورولوژیست مراجعه کنید.
۹- اگر شما یا همسرتان سابقه‌ی عفونت‌های مقاربتی دارید و یا به یکی از بیماری مزمن مثل دیابت، اختلالات ژنتیکی، بیماری قلبی، فشارخون، بیماری کلیوی، مشکلات تیروئیدی ویا انواع سرطان‌ها مبتلا هستید، باید حتما قبل از حاملگی به پزشک مراجعه کنید.
نویسنده: داکتر معصومه پارسا
