آگاهی از روش‌های جلوگیری از بارداری یکی از ضروری‌ترین اطلاعاتی است که نیاز است هر زوجی قبل از ازدواج و رابطه‌ی جنسی از آن مطلع باشد .باروری در زنان عموما از سنین ۱۵(بعداز شروع قاعدگی) شروع شده و تا سنین ۴۵ سالگی(شروع دوره یائسگی یا پسا پریود) ادامه می‌یابد.
در بسیاری از موارد افراد به دلایل مختلف شخصی، اجتماعی، اقتصادی و… حاضر نیستند صاحب فرزند شوند. از طرفی عده‌ای به دلیل شرایط خاصی مثل بیماری‌ها، درخطر بودن جان مادر و یا خطر سقط جنین و حاملگی‌های پی در پی امکان باروری را ندارد و نیاز دارند تا از روش‌های پیشگیری از بارداری استفاده کنند. امروزه با توجه به پیشرفت علم پزشکی روش‌های متفاوتی برای جلوگیری از بارداری وجود دارد که افراد می‌توانند با درنظر داشت شرایط و توصیه‌های پزشکان از آن‌ها استفاده کنند. در افغانستان با توجه به کمبود امکانات، کمبود دسترسی زنان به مراکز درمانی و مهمتر عدم آشنایی با روش‌های جلوگیری مشکلات زیادی در کنترل زاد و ولد ایجاد شده است لذا ما با درک شرایط حاکم در کشور تلاش کردیم عمده‌ترین روش‌های جلوگیری از بارداری را در این مقاله برای زوج‌های عزیز فراهم کنیم تا با استفاده از آن بیش از پیش کانون زندگی مشترک‌شان را بهتر مدیریت کنند.
جلوگیری به روش طبیعی
۱- در روش طبیعی ابتدا زنان باید زمان تخمک گذاری خود را مشخص کنند. مشخص کردن این زمان به زوج‌ها کمک می‌کند تا به درستی از بارداری جلوگیری کنند. زنان در زمان تخمک‌گذاری بالاترین میل جنسی را تجربه می‌کنند. مبحث تخمک‌گذاری به طول مشرح در مقاله‌ی بعدی شرح داده خواهد شد. در زمان تخمک‌گذاری، تخمک‌های رها شده از تخمدان‌ها آماده لقاح هستند و احتمال بارداری بسیار زیاد است بنابر این زوج‌ها در چنین روز‌هایی از رابطه‌ی جنسی بدون ابزار جلوگیری کنند.
۲- خارج کردن آلت قبل از انزال؛ در این مورد مردان پیش از انزال، آلت خود را از واژن زن خارج می‌کنند تا اسپرم وارد بدن زن نشود. قابل ذکر است که این روش به طورقطع مانع از بارداری نمی‌شود و احتمال اشتباه نیز وجود دارد.
کاندوم
کاندوم تنها روش پیشگیری از بارداری است که از بسیاری از بیماری‌های مقاربتی نیز محافظت می‌کند. کاندوم در صورت نیاز همیشه قابل دسترس است، هورمون‌ها را درگیر نمی‌کند و به راحتی می‌توان آن را با خود حمل کرد. از دیگر مزایای این روش جلوگیری از بارداری می‌توان به ارزان بودن کاندوم اشاره کرد زیرا در بسیاری از داروخانه‌ها موجود بوده و برای دریافت آن نیازی به نسخه‌ی پزشک نیست. همینطوردر اشکال و سایز‌های متفاوتی وجود دارد. قابل ذکر است که کاندوم در دو نوع زنانه و مردانه می‌باشد.
کاندوم‌های مردانه روی آلت تناسلی نعوظ قرار داد شده و در رابطه واژینال به عنوان یک مانع فیزیکی عمل می‌کند و از عبور مایعات جنسی(منی) بین افراد در حین رابطه جنسی جلوگیری می‌کند. کاندوم زنانه درست قبل از رابطه‌ی جنسی در واژن قرار می‌گیرد. بر اساس استفاده‌ی معمولی، کاندوم زنانه به اندازه کاندوم لاتکس مردانه موثر نیست و ممکن است کمی تمرین لازم باشد تا به آن عادت کنید.
همانطور که ذکر شد کاندوم برعلاوه‌ی جلوگیری از بارداری یکی از بهترین راه‌ها برای محافظت از ابتلا به بیماری‌های مقاربتی چون کلامیدیا، سوزاک، ایدز، سفلیس و.. است.
لازم به ذکر است در صورتی که کاندوم به درستی استفاده نشود می‌تواند در حین رابطه جنسی پاره و یا جدا شود. همچنین در هنگام استفاده متوجه تاریخ انقضای کاندوم‌ها باشید. جنس اکثر کاندوم‌ها از لاتکس است و برخی افراد به کاندوم لاتکس حساسیت دارند. بنابر این در زمان انتخاب کاندوم متوجه این موضوع نیز باشید زیرا اگر حساسیت داشته باشید بعد از رابطه علائم آلرژیک مثل خارش و تورم را خواهید داشت.
قرص
پیشگیری از بارداری به کمک مصرف منظم انواع قرص‌های ضد بارداری یکی از رایج‌ترین روش‌های پیشگیری در بین زنان است. قرص‌های ضدبارداری به صورت خوراکی مصرف می‌شوند که در واقع نوعی داروی هورمونی هستند و روزی یکبار مصرف می‌شوند و اگر درست استفاده شوند تا ۹۹ درصد در جلوگیری از بارداری موثر اند.
قرص های ضد بارداری ترکیبی
این قرص‌ها حاوی استروژن و پروژسترون می‌باشند که هورمون‌های موجود در این قرص‌ها تخمک‌گذاری را متوقف می‌کند ومخاط دهانه رحم را ضخیم و مانع ورود اسپرم به رحم می‌شود و اینگونه لقاح صورت نمی‌پذیرد. این قرص‌ها نظر به انتخاب شما که چه زمانی می‌خواهید پریود شوید و در دوزهای هورمونی مناسب شما در انواع مختلف وجود دارد.
قرص های مین
این نوع قرص‌ها تنها حاوی یک هورمون پروژسترون هستند که مانع از تخمک گذاری زن‌ها می‌شوند.
قرص های ضدبارداری Ld
قرص‌های LD در هر دو مدل ترکیبی و پروژسترونی عرضه می‌شوند. تفاوت این قرص‌ها در میزان دوز قرص است. کم بودن دوز قرص ضد بارداری، احتمال عوارض جانبی جدی را کاهش می دهد. در صورت استفاده صحیح و با توصیه‌ی پزشک این قرص‌ها بسیار موثر هستند و تا ۹۹ درصد مانع بارداری می‌شوند. همچین به یاد داشته باشید که فقط زنان می‌توانند از این قرص‌ها استفاده کنند و برای زنانی که نمی‌توانند از راه‌های پیشگیری حاوی استروژن استفاده کنند مناسب نیست و در برابر بیماری‌های مقاربتی نیز هیچ گونه محافظتی ندارند. توجه داشته باشید که این قرص‌ها فقط با دریافت نسخه از سوی یک پزشک متخصص قابل دسترس است. مصرف این قرص‌ها روی حجم شیرمادر تاثیر می‌گذارد. همچین مصرف طولانی مدت این قرص‌ها روی سیستم عصبی و سایر اعضای بدن زنان تاثیرات منفی دارد و به هیچ وجه نباید بدون توصیه‌ی پزشک و‌به گونه‌ی خودسرانه مصرف شوند.
عوارض جانبی
ممکن است در بعضی موارد در زمان مصرف این قرص‌ها عوارض جانبی زیر را مشاهده کنید.
۱- لکه‌بینی در فاصله دو پریود
۲- تهوع
۳- حساس‌شدن پستان
۴- سردرد و میگرن
۵- افزایش وزن
۶- تغییرات خلقی
۷- وقفه در پریود شدن
۸- کاهش میل جنسی
۹- ترشحات واژنی
۱۰- بروز تغییراتی در چشم
اگر عوارض شدیدتر و اذیت کننده را مشاهده کردید سریعا مصرف قرص را متوقف و به پزشک مراجعه کنید.
قرص اورژانسی
قرص‌های اورژانسی مانند سایر قرص‌های جلوگیری از بارداری نمی‌باشند که به طور مرتب و هرروز استفاده شوند. این قرص‌ها در شرایط اضطراری که شما فراموش کرده‌اید قبل از رابطه‌ی جنسی از قرص‌های جلوگیری و یا سایر روش‌های جلوگیری استفاده کنید، مورد استفاده قرارمی‌گیرد. یا اگر کاندوم در حین رابطه جنسی پاره شده باشد و یا به هر دلیلی که راه‌های کنترل بارداری شما با شکست مواجه شده باشد، می‌توانید از قرص‌های پیشگیری از بارداری اورژانسی برای جلوگیری از بارداری بعد از رابطه جنسی استفاده کرد که آن را بنام قرص «صبح بعد» نیز می‌نامند. برای مصرف قرص اورژانسی نیازی نیست تا صبح روز بعد صبر کنید. قرص‌های اورژانسی پیشگیری از بارداری اگر در سریع‌ترین زمان ممکن پس از مقاربت جنسی محافظت نشده، مصرف شوند در جلوگیری از بارداری موثرتر اند.
برای هرکدام از انواع قرص‌های اوژانسی زمان مصرف مشخصی وجود دارد که نظر به شرایط، وزن و سن شما توسط پزشک تجویز می‌شود. در اکثر موارد قرص‌های اورژانسی عوارض جانبی شدید و خطرناکی ندارند اما در بعضی حالات ممکن است علائم زیر دیده شود.
۱- تغییرات در چرخه‌های قاعدگی طبیعی شما (ممکن است قاعدگی زودتر یا دیرتر از حد طبیعی باشد)
۲- لکه بینی
۳- حالت تهوع و استفراغ
۴- خستگی و بی‌حالی
۵- سردرد و سرگیجه
۶- درد در شکم
به یاد داشته باشید اگر بعد از مصرف دچار عوارض شدیدتر شدید سریعا به پزشک مراجعه کنید.
آمپول ضد بارداری
یکی دیگر از روش‌های جلوگیری از بارداری استفاده از آمپول‌های ضد بارداری است. این آمپول‌ها انواع مختلفی دارند اما مکانیزم آن‌ها یکسان است و تا ۹۹ درصد دارای اثر بخشی می‌باشند. این آمپول‌ها هورمونی هستند و حاوی یک نسخه‌ی مصنوعی از پروژسترون می‌باشند که مانع خروج تخمک از تخمدان‌ها می‌شود که به بازو و یا باسن خانم‌ها زرق می‌شود و به دونوع سه ماهه و یک ماهه می‌باشد. به یاد داشته باشید که این آمپول‌ها توسط پزشک تجویز و زرق می‌شوند و قبل از زرق آن‌ها باید فشار خون شما چک شود. بهترین زمان برای تزریق آمپول ضد بارداری ۷ روز بعد از شروع پریود است. در زمان‌های دیگر هم می‌توان آن را تزریق کرد اما قبل از تزریق باید آزمایش بارداری بدهید. همچین در تزریق‌های اولیه بهتر است تا ۷ روز بعد از تزریق آن از کاندوم استفاده کنید. آمپول های ضد بارداری برای خانم‌هایی که دارای فرزند هستند و‌به هردلیلی نمی‌توانند از سایر روش‌های جلوگیری استفاده کنند توصیه می‌شود. آمپول‌های ضد بارداری برای خانم‌هایی که شرایط زیر را دارند مناسب نیست:
۱- خونریزی واژینال بدون دلیل
۲- سرطان سینه
۳- بیماری کبدی
۴- حساسیت به آمپول‌های ضدبارداری
۵- عوامل خطر مربوط به پوکی‌استخوان
۶- سابقه افسردگی
۷- سابقه حمله قلبی یا سکته مغزی
درصورتی که بیماری‌هایی مثل دیابت، سابقه بیماری قلبی، فشار خون بالا را دارید قبل از استفاده به پزشک خود اطلاع دهید.
عوارض جانبی
۱- افسردگی
۲- خونریزی شدید
۳- مشکل در تنفس
۴- چرک، درد زیاد، قرمزی، خارش یا خونریزی در محل تزریق
۵- درد شدید زیر شکم
۶- واکنش آلرژیک جدی
سایر علائم غیرمعمول را اگر مشاهده کردید سریعا به پزشک مراجعه کنید. مصرف طولانی مدت این آمپول‌ها توصیه نمی‌شود ونباید بیش از دوسال از این آمپول‌ها استفاده کرد. ممکن است بازگشت به باروری تاخیر داشته باشد و اگر قصد دارید که تا یک سال آینده باردار شوید این روش مناسب شما نیست. این آمپول‌ها در برابر بیماری‌های مقاربتی هیچ گونه تاثیری ندارد. این آمپول روی تراکم مواد مدنی استخوان تاثیر می‌گذارد و در سنین بالا پوکی استخوان و شکستگی استخوان را افزایش می‌دهد. همچین به دلیل هورمونی بودن مصرف طولانی مدت آن روی سیستم عصبی شما تاثیرات منفی به بار می‌آورد.
